Soortenbescherming in de praktijk: hoe kennisdocumenten natuurbescherming versterken

Bij het verduurzamen van gebouwen, zoals door isolatie en energiebesparende maatregelen, denken we vaak aan de voordelen voor het milieu en onze energierekening. Maar wat als deze inspanningen ook invloed hebben op de natuur om ons heen? Vleermuizen, huismussen en gierzwaluwen zijn voorbeelden van beschermde diersoorten die graag nestelen in daken, muren en andere vaak vergeten hoekjes van gebouwen. Hoewel we ons best doen om onze woningen en bedrijfspanden energiezuiniger te maken, kunnen deze maatregelen negatieve effecten hebben op beschermde diersoorten. En het schaden van beschermde diersoorten en/of hun nesten is een overtreding van de Omgevingswet. Om handvatten en kennis te geven aan overheden, onderzoeksbureaus, aannemers en andere geïnteresseerden, stelt BIJ12 kennisdocumenten op voor beschermde soorten. Wij van Flux Partners hebben met het meest recente kennisdocument geassisteerd.  

Wat is en wat doet BIJ12?  

BIJ12 ondersteunt de provincies bij de uitvoering van wettelijke taken en met kennis, informatie en data over het landelijk gebied en de fysieke leefomgeving. BIJ12 is onderdeel van de Vereniging Interprovinciaal Overleg (IPO). Eén van de taken van BIJ12 is het beheren en coördineren van kennisdocumenten over meerdere beschermde diersoorten. Deze documenten zijn van groot belang voor het ontwikkelen van effectief beleid en het implementeren van ecologische maatregelen. 

Wat zijn kennisdocumenten? 

De kennisdocumenten zijn bedoeld voor initiatiefnemers van ruimtelijke activiteiten (particulieren of instanties en hun ecologisch adviseurs) en bevoegde gezagen (waaronder provincies). Ze bevatten uitgebreide informatie over de ecologische kenmerken van beschermde diersoorten en de maatregelen die genomen kunnen worden voor hun bescherming. Kennisdocumenten zijn omvangrijk; zo tellen de laatst gepubliceerde kennisdocumenten, over de gewone dwergvleermuis en de ruige dwergvleermuis, allebei meer dan 100 pagina’s. Belangrijke onderdelen van deze documenten zijn: 

• Ecologische informatie: gedetailleerde beschrijvingen van het uiterlijk, gedrag, verspreiding en functionele leefomgeving van de soort. Dit helpt bij het begrijpen van de behoeften van de soort en het identificeren van mogelijke conflicten met menselijke activiteiten. 

• Onderzoek: het benodigde onderzoek is afhankelijk van de grootte van het projectgebied en de geplande werkzaamheden. In het kennisdocument staan de richtlijnen voor het uitvoeren van ecologisch onderzoek. Het biedt inzicht in de benodigde onderzoekbenaderingen om de impact op de soort te evalueren. 

• Beschermingsmaatregelen: specifieke aanbevelingen over hoe en wanneer werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd zonder schade aan de soort te veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn criteria voor het vervangen van nestlocaties, mitigatie rond windmolens en verkeer, naleving van wettelijke vereisten en monitoring. 

• Wet- en regelgeving: de relevante wet- en regelgevingen die van toepassing zijn op de bepaalde diersoorten waarover het document gaat. Er staat in hoe rekening gehouden kan worden met deze soorten bij het indienen en beoordelen van een omgevingsvergunning in het kader van de Omgevingswet.  

Het proces van documentontwikkeling  

Het opstellen van een kennisdocument is een samenwerking tussen verschillende experts onder leiding van BIJ12. BIJ12 beheert en coördineert namens de provincies kennisdocumenten voor meerdere beschermde diersoorten. Een soortenexpert en een overheidsexpert werken samen met een ecoloog van BIJ12 om een voorlopige versie van het document te ontwikkelen. Deze ecologenrol van BIJ12 is voor de kennisdocument ruige dwergvleermuis uitgevoerd door onze Flux-ecoloog Floris de Rie. De voorlopige versie van het kennisdocument wordt vervolgens samen met andere een grotere werkgroep beoordeeld in meerdere (mogelijke meerdaagse) sessies om te zorgen voor volledigheid en nauwkeurigheid. Deze werkgroep van experts bestond onder andere uit vertegenwoordigers van de Zoogdiervereniging en Netwerk Groene Bureaus, en bevoegde gezagen zoals de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en provincies. Na de afronding van de inhoudelijke discussie, zorgt de ecoloog van BIJ12 voor de uiteindelijke vormgeving, consistentie en toegankelijkheid van het document. Na goedkeuring door alle betrokken experts is het document klaar voor publicatie. 

Waarom zijn kennisdocumenten zo essentieel?  

Kennisdocumenten zijn van groot maatschappelijk belang, ook al staan ze misschien niet direct in de schijnwerpers. Ze bieden ecologische advies- en onderzoekbureaus de kaders die zij nodig hebben voor hun onderzoeken en adviezen over mitigerende maatregelen. Provinciale medewerkers gebruiken deze documenten om beleid te vormen dat ecologisch verantwoord en praktisch uitvoerbaar is. Aannemers, projectontwikkelaars, sloopbedrijven en particulieren kunnen op hun beurt vooraf informatie vinden over wat zij kunnen verwachten bij projecten, wat helpt om onverwachte vertragingen en extra kosten te voorkomen.  

Nederland is voor de ruige dwergvleermuis een belangrijk paargebied binnen hun migratieroute. De laatste versies van dit kennisdocument was opgesteld in 2017. Sinds die tijd is er veel nieuwe kennis opgedaan in de vorm van nieuwe ervaringen en onderzoeken. Daarom is het kennisdocument dit jaar vernieuwd. Daarmee biedt het effectievere maatregelen om deze vleermuissoort en hun leefomgeving te beschermen bij ruimtelijke activiteiten. Sommige maatregelen zijn strenger geworden, andere maatregelen zijn versoepeld. Nu dit document volledig geactualiseerd is, kan de soort weer effectief en conform de laatste inzichten worden beschermd en gemitigeerd.  

Bekijk het geactualiseerde kennisdocument van de ruige dwergvleermuis.  

Bekijk alle kennisdocumenten over beschermde diersoorten op bij12.nl. 

Wil je meer weten?  

Ben je benieuwd hoe Flux Partners jouw organisatie kan ondersteunen bij ecologische vraagstukken? Neem contact op met onze ecologen:
Arno Kangeri: a.kangeri@flux.partners
Floris de Rie: f.derie@flux.partners