Een polder aan belangen – De complexe wereld van water

Door: Nathan Meijer
Datum
: mei 2021

De vorst van januari 2021 wakkerde de schaatskoorts in Nederland aan. In de 4-delige BNN-VARA serie Waterman is te zien dat de gemaalbeheerder van nationaal park Weerribben-Wieden zijn gemaal stopzet voor de ijsverengingen. Het belang van de schaatser was topprioriteit. Door het gemaal stop te zetten, kon het ijs optimaal aangroeien. Het belang van een gunstige waterstand voor boeren, natuurbeheerders, schippers, boswachters, vissers en drinkwaterbedrijven was tijdelijk ondergeschikt. In de wereld van waterbeheer en waterveiligheid stelt iedereen zijn eigen belang voorop. Wij geven een blik in de complexe wereld van water, haar belanghebbenden en het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP).

Dijken

Nederlanders zetten het water al generaties naar eigen hand. Ons complexe systeem van dijken, stuwen, sluizen, duikers en gemalen is wereldberoemd. Waterschappen zijn verantwoordelijk voor het waterbeheer en het juiste waterpeil. Sinds de Middeleeuwen houden Nederlanders droge voeten door samen te werken en geschillen opzij te zetten. Tot vandaag de dag sturen zij de waterstanden tot op de millimeter nauwkeurig aan. Dit doen zij op basis van behoefte. Het gewenste waterpeil is namelijk onderhevig aan een overvloed van verschillende belangen; neem omwonenden, akkerbouwers, campings, watersportverenigingen en natuurbeheerders. De agrariër wil water voor zijn gewassen, de natuurbeheerder een florerend gebied en de omwonenden een prettige leefomgeving. Het gezamenlijke doel is dat alle partijen droge voeten willen. 

Polderen

Het systeem van overleg en consensus wordt ook wel polderen genoemd. Bij polderen staat het bereiken van consensus tussen belanghebbenden centraal. Een misvatting is dat het ‘poldermodel’ gelijke macht toekent aan elke belanghebbende en dat polderen elke discussie snel beslecht. In de praktijk wordt de inspraak vaak beperkt tot de meest aanzienlijken en werkt polderen alleen als er een urgent gezamenlijk probleem is. Zo’n probleem is er: de Nederlandse bodem zakt en het water stijgt. Reden genoeg voor een landelijk versterkingsprogramma. 

Hoogwaterbeschermingsprogramma

Nederland is omringd met dijken. Wij wonen eraan, fietsen erover en recreëren erom. Dijken zijn niet alleen mooi, ze zijn ook van levensbelang voor onze veiligheid. Om de grote hoeveelheden water nu en in de toekomst aan te kunnen hebben de waterschappen en Rijkswaterstaat in 2014 het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) in het leven geroepen. Het HWBP is de grootste dijkversterkingsopgave sinds de Deltawerken. Over een periode van 30 jaar wordt 1.300 kilometer dijken en bijna 500 sluizen en gemalen versterkt. Dát de dijken versterkt moeten worden om het achterland te beschermen tegen de steeds hogere waterstanden, staat vast. De vraag is: hóe versterken wij de dijken en behartigen wij tegelijkertijd de wensen en behoeftes van alle stakeholders? 

Polderen 2.0

Dijken raken ons allemaal. Zoals de complexe taak van de gemaalbeheerder om wateroverlast te voorkomen en tegelijkertijd tegemoet te komen aan de wensen van de regio, zo staan in het HWBP de wensen en behoeftes van belanghebbenden (stakeholders) op en rond de dijk centraal. Via een proces van ‘participatie’ werken alle stakeholders samen aan de beste oplossing. Elke betrokkene kan thema’s en standpunten inbrengen. Participatie leidt tot lastige gesprekken, maar ook tot nieuwe samenwerkingen en innoverende oplossingen. Een voorbeeld van een gezamenlijke oplossing is de bloemrijke berm; de dijk is beter beschermd tegen erosie voor de dijkbeheerder, het uitzicht verrijkt voor omwonenden en recreanten plus de biodiversiteit wordt vergroot voor de natuur en de natuurbeheerder. Door de veelzijdigheid is het HWBP een verbeterde versie van het oer-Hollandse poldermodel. 

Water verbindt 

De gemene deler tussen goed ijs voor de schaatser en het landelijke dijkversterkingsprogramma is de urgentie en de verbinding die water teweeg brengt. Net als de figuurlijke verbinding die schaatskoorts teweeg brengt tussen schaatsers, verbindt het HWBP de kennis van overheden, burgers en marktpartijen. Door zeggenschap van al deze partijen komen wij tot de beste oplossingen. De urgentie is dat wij allemaal droge voeten willen houden.

Flux Partners ondersteunt Opdrachtnemers en Opdrachtgevers met pragmatisch advies voor HWBP-projecten. Dit doen wij met de diensten Tendermanagement, Omgevingsmanagement, Inkoop + Projectmanagement en Duurzaamheid. Geïnteresseerd in de mogelijkheden voor jouw aanbesteding of uitvoeringsproject? Neem dan contact op met Ruben Maat via r.maat@flux.partners.