We gebruiken wereldwijd steeds meer producten. Daarom werken we in Nederland toe naar een circulaire economie. Dit nieuwe productie- en consumptiesysteem is gericht op zo veel mogelijk hergebruiken en zo min mogelijk weggooien. Wat is een circulaire economie eigenlijk? En wat zijn kansen voor de circulaire economie in Nederland?
Wat is circulaire economie?
Een circulaire economie is een economisch of industrieel systeem van gesloten kringlopen waarin grondstoffen, onderdelen en producten hun waarde zo min mogelijk verliezen. Door de groeiende bevolking en toenemende welvaart dreigen grondstoffen schaars te worden. Het is daarom belangrijk om de beschikbare grondstoffen zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Bij het circulaire economie model worden bestaande materialen en producten zoveel mogelijk gedeeld, hergebruikt, hersteld, opgeknapt en verhuurd om meer waarde te creëren. Het afval wordt op deze manier tot een minimum beperkt. Bij dit systeem staat het systeemdenken centraal en worden hernieuwbare energiebronnen gebruikt.
De transitie van een lineaire naar een circulaire economie
Een lineaire economie is het tegenovergestelde van een circulaire economie. In een lineaire economie wordt ongeremd gebruik gemaakt van grondstoffen, die na gebruik weer worden weggegooid. In een circulaire economie worden grondstoffen juist optimaal gebruikt.
De overstap van een lineaire naar een circulaire economie vraagt om een systeemverandering of transitie. Onderdelen van de transitie van een lineaire naar circulaire economie zijn bijvoorbeeld:
- andere (bedrijfs)processen
- hoogwaardig hergebruik en recyclen hanteer hierbij de R-ladder recycling
- andere omgang met producten (bijvoorbeeld producten repareren in plaats van weggooien)
De transitie van een lineaire economie naar een circulaire economie is de gelegenheid om onze economie te transformeren, om nieuwe en duurzame concurrentievoordelen voor Europa te genereren.
Toepassing van de R-ladder in een circulaire economie
De R-ladder is een veelgebruikt model ter voorbereiding op de stijgende inkoopprijzen of het gemis van bepaalde grondstoffen. De R-ladder geeft de mate van circulariteit weer. Hoe hoger een strategie op de R-ladder staat, hoe meer circulair de strategie is. R1 is de hoogste trede.
Dit zijn de 6 strategieën voor circulair ondernemen:
R1: Refuse en Rethink
Afzien van producten of materialen die eigenlijk niet nodig zijn. Intensiveer productgebruik door producten via platformen te delen of kies voor multifunctionele producten.
R2: Reduce
Verminder grondstoffenverbruik tijdens de productie en het gebruik van producten. Zet grondstoffen efficiënt in.
R3: Re-use
Hergebruik van een afgedankt product. Bekijk platforms die gebruikte producten een tweede leven geven.
R4: Repair, refurbish, remanufacture en repurpose
Repareer een defect product en verleng zo de levensduur van producten. Maak nieuwe producten van oude, bestaande producten. Gebruik onderdelen van een afgedankt product voor een andere functie of een nieuw product.
R5: Recycling
Verwerk materiaal tot grondstof met dezelfde of mindere kwaliteit. Hergebruik afvalhout, koffiedik of gras.
R6: Recover
In deze laatste fase verbranden we materialen met energieterugwinning. In een circulaire economie komen we zo min mogelijk in deze fase.
Circulaire economie in kaart
Het realiseren van een circulaire economie is belangrijk om verschillende redenen. Een van de belangrijkste redenen is om klimaatverandering tegen te gaan. Het produceren van producten en het winnen van grondstoffen kost veel energie. Hoe meer we verbruiken en consumeren, hoe meer de aarde zal opwarmen. Daarom is het belangrijk dat we zuinig en slim omgaan met onze grondstoffen. Energie moet van hernieuwbare bronnen zoals zon, wind en water komen.
Een ander motief voor circulaire economie is het tegengaan van uitputting van de aarde. Momenteel gebruiken we als bevolking meer dan de aarde ons kan bieden, wat grote gevolgen heeft voor de generaties na ons. Wanneer we de circulaire economie in kaart brengen, hebben reparatie en hergebruik de voorkeur, gevolgd door recycling en tot slot afvalverwerking.
Voorbeelden van circulaire-economie-projecten
De overheid heeft als doel dat Nederland in 2050 een circulaire economie heeft. Dit is een economie zonder afval, waarbij we gebruik maken van herbruikbare grondstoffen. In 2030 wil Nederland al voor de helft minder grondstoffen gebruiken. Omdat Nederland al vroegtijdig maatregelen heeft genomen om het storten van afval terug te dringen, schept dit goede condities voor de overgang naar een circulaire economie. Nederland heeft kennis over scheidingstechnologie en het logistieke systeem rondom afvalinzameling en recycling. Deze kennis wordt in Nederland en in het buitenland gebruikt bij de verdere ontwikkeling naar een circulaire economie.
Hoewel materialen zoals papier, staal en glas al veel worden gerecycled, zijn er meer materialen die hergebruikt kunnen worden en waaruit grondstoffen gerecycled kunnen worden. Afgedankte elektronica bevatten vaak zeldzame aard- en edelmetalen. Tevens is er meer mogelijk bij de recycling van beton. Bij de productie van beton komen veel broeikasgassen vrij.
Voor de bouwsector is het een belangrijke stap om de grote voorraad beton – van bijvoorbeeld het bouwen van bruggen en viaducten – beter te recyclen. Ook moeten architecten in de ontwerpfase optimaal inspelen op de mogelijkheid van hergebruik van gebouwen. Modulair ontwerpen is de oplossing, waarbij de onderdelen van een gebouw optimaal kunnen worden hergebruikt. In een standaard bouwsituatie kan dit al, maar is het nog niet ideaal.
Andere belangrijke aspecten bij de transitie naar een circulaire economie zijn de nieuwe verdienmodellen, zoals:
- Deelplatformen voor auto’s om grondstoffen te besparen en de CO2-uitstoot door autogebruik te verminderen;
- Recycling van afval (zoals schaarse metalen) om economische en ecologische meerwaarde te realiseren;
- Betalen voor gebruik van bureaustoelen voor het verminderen van CO2-emissies in de keten.
In het Europees actieplan van de Europese Commissie staan de maatregelen die worden ingevoerd in het kader van een circulaire economie. Enkele doelstellingen voor 2022 zijn:
- Duurzame producten tot de norm maken in de EU.
- Concentreren op de sectoren die de meeste hulpbronnen gebruiken en waar het potentieel voor circulariteit groot is. Bijvoorbeeld ICT en elektronica, Bouw en gebouwen, batterijen en voertuigen, verpakkingen, kunststoffen en textiel.
- Zorgen voor minder afval.
- Leiding geven aan wereldwijde inspanningen op het gebied van circulaire economie.
Kansen voor de circulaire economie in Nederland
De transitie naar een circulaire economie biedt economische kansen voor Nederland. De omwenteling naar een circulaire economie kan Nederland minder afhankelijk maken van de import van schaarse grondstoffen én bijdragen aan een schoner milieu.
Voorbeelden van kansen voor de circulaire economie in Nederland zijn:
- Meer werkgelegenheid: ruim 50.000 banen
- 10% afname van CO2-uitstoot
- 7 miljard euro voor de Nederlandse economie
- 20% waterbesparing
- 25% minder import van primaire grondstoffen