Heeft u als opdrachtgever bouwplannen waarbij u in de bodem gaat graven? Dan kan het noodzakelijk zijn om archeologisch onderzoek uit te laten voeren. U bent namelijk verplicht om rekening te houden met de archeologische resten die mogelijk aanwezig zijn in het plangebied.
Wat is archeologie?
Archeologie is de wetenschap die overblijfselen van het verleden bestudeert aan de hand van opgravingen. Het gaat hierbij om materiële resten die oude culturen in de bodem hebben achtergelaten zoals voorwerpen, kuilen, waterputten, fundamenten van huizen en botanisch materiaal. Dergelijke archeologische overblijfselen worden het bodemarchief genoemd.
Het archeologisch onderzoek
Het werk van een archeoloog omvat meer dan enkel het bestuderen van opgravingen. Archeologisch onderzoek kent meerdere fasen: van een (niet-gravend) bureauonderzoek tot een volledige opgraving. Niet alle fasen zijn bij ieder archeologisch onderzoek van toepassing; welke fasen worden doorlopen, is afhankelijk van de archeologische verwachting van het plangebied. Hieronder lichten we de verschillende fasen toe.
- Bureauonderzoek: Elk archeologisch onderzoek begint met een bureauonderzoek. Men stelt een archeologische verwachting op door archieven en oude kaarten te bestuderen, bodemgegevens te analyseren en archeologische waarnemingen in de omgeving te bekijken.
- Inventariserend veldonderzoek: Met handmatige boringen brengt men het onderzoeksgebied in kaart. Op basis van de bevindingen wordt de archeologische verwachting eventueel bijgesteld.
- Archeologische proefsleuven: Bevat het onderzoeksgebied archeologische waarden? Dan wordt er nader onderzoek uitgevoerd door proefsleuven te graven, waarmee men achterhaalt wat de kwaliteit en datering is van de archeologische sporen.
- Archeologische begeleiding graafwerk: Is het graven van proefsleuven onmogelijk of onwenselijk? Dan is soms archeologische begeleiding noodzakelijk bij de graafwerkzaamheden. Er is dan een archeoloog bij de werkzaamheden aanwezig om de vrijgekomen archeologische waarden te documenteren.
- Volledige opgraving: Heeft het plangebied een hoge archeologische waarde die verloren kan gaan door de voorgenomen bodemingrepen? Dan vindt een volledige opgraving plaats. Zo blijft de archeologische informatie behouden.
Wanneer is archeologisch onderzoek verplicht?
Gemeenten hebben een archeologische zorgplicht, wat wil zeggen dat de verantwoordelijkheid voor het bodemarchief bij de gemeente ligt. De gemeente kan daarom de initiatiefnemer van een bouwproject verplichten om archeologisch onderzoek te laten doen. Dit is het geval wanneer er in het verleden archeologische overblijfselen in het plangebied zijn gevonden, of als de gemeente verwacht dat die er zijn.
De meeste gemeenten hebben waardenkaarten en archeologische verwachtingenkaarten die aangeven op welke plekken binnen de gemeente mogelijk archeologische waarden aanwezig zijn. Deze kaarten zijn meestal vertaald naar archeologische beleidskaarten, die als basis voor bestemmingsplannen worden gebruikt. In de beleidskaarten staat ook de (verwachte) diepteligging van de mogelijke archeologische waarden, op basis waarvan de ondergrenzen van het archeologisch onderzoek worden bepaald.